Stres jest częścią życia człowieka. W rzeczywistości nie każdy stres jest zły. Nasz umysł i ciało potrzebuje czasem wyzwań jako okazji do pobudzenia mechanizmów samoleczenia. Jednak gdy jesteśmy przytłoczeni sytuacjami stresowymi lub nie mamy praktyk wspierających samoleczenie, stres kumuluje się i w końcu może prowadzić do chorób fizycznych, a także może ucierpieć nasze zdrowie psychiczne. Oprócz stresu emocjonalnego, nasze ciało regularnie leczy mikrourazy, zużycie stawów, mięśni i organów, które dzieją się każdego dnia.
Podczas moich podróży miałam okazję obserwować pracę lekarzy w odległych miejscach, gdzie często musieli przewozić ludzi do większych ośrodków medycznych w celu leczenia. To właśnie w tych latach zaczęłam dostrzegać siłę naszych wrodzonych systemów leczniczych. Zdarzało się, że delikatne wsparcie organizmu lekami do czasu, gdy pacjent mógł zostać przetransportowany, dawało lepsze rezultaty niż agresywne zabiegi. W rzeczywistości wielokrotnie okazywało się, że „mniej znaczy często więcej”, a przy zwykłym wspieraniu organizmu jest on rzeczywiście dość odporny.
W słowniku jedną z definicji odporności jest „zdolność do odzyskania równowagi lub łatwego przystosowania się do przeciwności lub zmian”. Stowarzyszenie Psychologiczne stwierdza, że „odporność to proces i wynik udanego przystosowania się do trudnych lub wymagających doświadczeń życiowych, szczególnie poprzez elastyczność psychiczną, emocjonalną i behawioralną oraz dostosowanie się do zewnętrznych i wewnętrznych wymagań”. Dalej czytamy, że większą odporność można pielęgnować i ćwiczyć.
Istnieje wiele narzędzi i praktyk pozwalających na kultywowanie odporności, a system leczniczy Ajurwedy daje nam jedne z najbardziej praktycznych i skutecznych narzędzi. Ajurweda daje nam możliwość obudzenia naszych wrodzonych mechanizmów samoleczenia, czyli samoregulacji, poprzez codzienne praktyki, które uspokajają system nerwowy i odpowiednio odżywiają ciało.
Kiedy układ nerwowy jest spokojny, a ciało czuje się odżywione i bezpieczne, środowisko wewnętrzne sprzyja uzdrawianiu i odbudowie, a wszelkie zmiany w środowisku zewnętrznym są łatwiej postrzegane jako możliwości a nie jako zagrożenie. Okazuje się, że szybciej odzyskujemy siły zarówno po stresie fizycznym, jak i emocjonalnym. Jednak gdy system nerwowy jest nadaktywny, trudniej jest odzyskać siły po wszelkiego rodzaju trudnych zdarzeniach.
W stresie, gdy system umysł-ciało jest wytrącony z równowagi, każda zmiana lub wyzwanie jest postrzegane przez nadaktywny system nerwowy jako potencjalne zagrożenie, a ciało i umysł przechodzą w tryb reaktywny, walcz-uciekaj-wyłącz się, i mają większe trudności z przystosowaniem się do wyzwań.
Przyjrzyjmy się kilku praktykom ajurwedyjskim i temu, jak mogą one pomóc nam w budowaniu odporności:
Ruch ciała
Ćwiczenia fizyczne mają korzystny wpływ na odporność mózgu i mogą wywoływać pozytywną poprawę fizjologiczną i psychologiczną, chronić przed skutkami stresujących wydarzeń oraz zapobiegać lub minimalizować wiele chorób neurologicznych. W Ajurwedzie obowiązuje zasada: „Ruch to życie” i zaleca się codzienne poruszanie ciałem. Joga jako ruch przynosi dodatkowe korzyści, ponieważ sprzyja samoregulacji i odporności poprzez regulację autonomicznego układu nerwowego, dzięki czemu umysł i ciało są spokojne i lepiej radzą sobie ze stresem. Ćwiczenia nie muszą trwać długo, wystarczy 20 min., najważniejsze jest wykonywać je codziennie.
Ustanowienie regularnej codziennej rutyny
Ajurweda zaleca ustanowienie codziennej rutyny, która jest zgodna z naturalnym rytmem dnia i nocy. Badacze rytmu okołodobowego mówią nam, że „zegary ciała”, które znajdują się w każdej komórce organizmu, są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego. Zsynchronizowany rytm dobowy sprawia, że nasz układ odpornościowy jest odporny i działa skutecznie. I odwrotnie, gdy funkcje naszych organów są „zdesynchronizowane” lub nie są w naturalnym rytmie, nasz układ odpornościowy może być mniej skuteczny, co utrudnia nam zwalczanie infekcji.
Ajurwedyjskie zalecenia dotyczące optymalnego rytmu dobowego, czyli dinacharya, obejmują regularne spożywanie posiłków, z których największy przypada na środek dnia, nie spożywanie posiłków w ciągu 2-3 godzin przed snem, codzienne obcowanie ze słońcem i przyrodą w celu zsynchronizowania naszego rytmu z rytmem Ziemi, wykonywanie bardziej energicznych czynności późnym popołudniem, a nie wieczorem, oraz dobrą rutynę snu.
Regularny automasaż
Ajurweda zaleca wykorzystanie zmysłów do uzdrawiania i wykonywanie samo masażu abhyanga, czyli automasażu, jako jednego z najlepszych sposobów na stworzenie odporności systemu nerwowego. Poprzez modulację układu nerwowego, zmysł dotyku jest potężnym narzędziem samoregulacji i budowania odporności. Istnieją pewne badania, które pokazują zmiany w układzie odpornościowym i mózgu, które potwierdzają to, co widzą praktycy masażu, jeśli chodzi o poprawę odporności fizycznej i emocjonalnej.
Zapewnienie zdrowego snu
Ajurweda kładzie równie duży nacisk na dobrą jakość i ilość snu w nocy, jak i na naszą aktywność w ciągu dnia, w rzeczywistości słaby sen został powiązany ze zwiększonym ryzykiem wielu chorób przewlekłych w organizmie, jak również z wystąpieniem lęku i depresji. Ajurweda ma wiele wskazówek, jak zapewnić sobie spokojny, regenerujący i naturalny sen.
Niektóre zalecenia ajurwedyjskie obejmują regularne wykonywanie nocnego automasażu w celu uspokojenia układu nerwowego, stosowanie uspokajających aromatów, takich jak lawenda, drzewo sandałowe lub róża, wzięcie wieczorem ciepłej kąpieli lub prysznica, ograniczenie intensywnej aktywności wieczorem, przyciemnienie świateł i wykonanie uspokajającej sesji oddechowej tuż przed snem. Poprzez zapewnienie zdrowego, naturalnego snu, zwiększamy odporność ciała i umysłu.
Codzienna medytacja
Regularna praktyka medytacji ma wpływ na naszą ekspresję genetyczną i może „podkręcić” geny związane ze zdrowiem i odpornością, a „wyłączyć” geny, które mogą prowadzić do chorób przewlekłych. Ponadto badania zaczynają identyfikować zmiany w określonych obszarach mózgu, które zachodzą w trakcie praktyki medytacyjnej i w jaki sposób te zmiany mogą tworzyć odporność na stres. Zmiany w tych obszarach mózgu są związane ze wzmocnieniem i utrzymaniem odporności.
Ajurweda oferuje nam wiele praktycznych narzędzi do budowania odporności w naszych umysłach i ciałach. Prowadząc ajurwedyjski styl życia i stosując proste praktyki ajurwedyjskie w naszym życiu, możemy nie tylko zapobiegać chorobom, ale także stworzyć fizjologię, która pozwala nam szybciej odzyskać siły w przypadku wystąpienia czynników stresowych.